Dobry Lekarz

Jeszcze nie tak dawno temu na ulicach wielu europejskich miast można było zaobserwować dzieci i dorosłych z charakterystycznie zdeformowanymi kończynami dolnymi, co świadczyło o przechorowaniu krzywicy. W dzisiejszych czasach, kiedy pokarm jest dostępny praktycznie na każdym kroku, nikt już nie myśli o chorobie, której najczęstszą przyczyną była dieta uboga w witaminę D czy wapń. Czy to oznacza, że dzieci nie chorują już na krzywicę? [1][4][5]

Przyczyny krzywicy

Krzywica jest jedną z chorób wieku dziecięcego, której istotą jest upośledzona mineralizacja kości i chrząstek wzrostowych. Występują dwa szczyty zachorowań – pierwszy do ukończenia 3. roku życia i drugi powyżej 10. roku życia, związany ze skokiem pokwitaniowym, kiedy zapotrzebowanie na wapń i fosfor, a także witaminę D, wzrasta gwałtownie. [1]

Najczęstszą przyczyną krzywicy u dzieci jest niedobór witaminy D w organizmie, czasem z towarzyszącym niedoborem wapnia. Jest ona niezbędna do wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego, a także do przekształcania go w związki, które mogą stać się budulcem dla kości i zębów. Podstawowym źródłem witaminy D jest jej biosynteza skórna, zachodząca pod wpływem promieniowania słonecznego. Ze względu na nasze położenie geograficzne i często pochmurną pogodę, ilość promieni docierająca do naszej skóry jest dość ograniczona, co może skutkować niedoborami. Jest to potęgowane przez różne choroby przewlekłe, takie jak schorzenia wątroby, zespoły złego wchłaniania czy stałe przyjmowanie niektórych leków, np. glikokortykosteroidów. Witamina D w małych ilościach znajduje się także w niewielkiej grupie produktów spożywczych, np. w rybach. [1][3][4][5]

Objawy krzywicy

Podstawowymi objawami krzywicy są zmiany w obrębie układu szkieletowego. Już od ukończenia 3. miesiąca życia można zaobserwować rozmiękanie potylicy, uwydatnienie guzów czołowych, duże przednie ciemiączko, które nie zarasta, czy opóźnione wyrzynanie zębów mlecznych. Dzieci mają również defekty szkliwa prowadzące do nasilenia procesów próchnicznych. W bardziej zaawansowanych przypadkach można zaobserwować pogrubienie połączeń chrzęstno-krzywiczych, np. na połączeniu chrząstek i kości żeber – tzw. różaniec krzywiczy czy deformacje kręgosłupa, klatki piersiowej i kości długich kończyn. U dzieci starszych mogą natomiast wystąpić bóle kostne. [1][2][4][5]

Poza zmianami w układzie szkieletowym, u dzieci z krzywicą można zaobserwować drgawki wynikające ze zbyt niskiego stężenia wapnia w surowicy krwi, które występują najczęściej przed ukończeniem 6. miesiąca życia. Stwierdza się także zmniejszone napięcie mięśniowe, mały przyrost masy ciała i cięższy przebieg infekcji. [1][2][4][5]

Leczenie krzywicy

Leczenie krzywicy polega na suplementacji witaminy D. U dzieci poniżej 1. miesiąca życia stosuje się 1000 IU/dobę, do ukończenia 1. roku życia 3000 IU/dobę, a u jeszcze starszych dzieci nawet 5000 IU/dobę. Taka terapia trwa 2-3 miesiące. Podczas jej stosowania należy na bieżąco kontrolować stężenia witaminy D, ale także wapnia i fosforu w surowicy krwi. W razie potrzeby należy uzupełniać niedobory wapnia. [1][4][5]

Zapobieganie krzywicy

Dorośli Polacy bardzo często sięgają po różne suplementy diety. Prawda jest jednak taka, że niezależnie od wieku powinniśmy je stosować tylko w przypadku potwierdzonych niedoborów. Wyjątkiem jest tu witamina D. Zbyt małe jej stężenie w surowicy krwi stwierdza się u większości Polaków, także u dzieci, dlatego krzywica z pewnością nie jest zapomnianym schorzeniem. Szeroki dostęp do opieki zdrowotnej pozwala na szczęście wykryć chorobę i włączyć leczenie, zanim dojdzie do trwałych zmian w układzie szkieletowym. [1][4][5]

Profilaktyka wystąpienia krzywicy w wieku dziecięcym polega przede wszystkim na suplementacji witaminy D. Od pierwszego dnia życia do ukończenia 6. miesiąca życia powinno się podawać noworodkowi, a później niemowlęciu 400IU/dobę. Po tym okresie, do ukończenia 1. roku życia można zwiększyć dawkę do 600 IU/ml, a u starszych dzieci nawet do 1000 IU/dobę. [1][3]

Bibliografia:

[1] Pod red. Dobrzańska A., Pediatria. Podręcznik do Lekarskiego Egzaminu Końcowego i Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego, Wrocław 2014

[2] https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/wytyczne/149706,zapobieganie-ileczenie-krzywicy-niedoborowej

[3] https://diabetologia.mp.pl/wytyczne/92799,wytyczne-suplementacji-witaminy-d-skrot-aktualnych-zalecen

[4] Ozkan B., Nutritional rickets., J Clin Res Pediatr Endocrinol. 2010;2(4):137-43

[5] Nield L.S., Rickets: not a disease of the past., Am Fam Physician. 2006 Aug 15;74(4):619-26